Elk jaar kon Den Haag rekenen op ettelijke honderden miljoenen euro aan dividenduitkering van De Nederlandsche Bank (DNB). DNB maakte behoorlijk wat winst en als enig aandeelhouder spinde de Staat er garen bij. Die bron is opgedroogd.
Vorig jaar leed DNB een verlies van €3,5 miljard. De bank teert in op eigen reserves. De centrale bank verwacht dat ze pas na 2029 weer in staat zal zijn dividend uit te keren. Dit betekent een cumulatief verlies aan inkomen voor de Nederlandse regering van enkele miljarden euro’s. En dat juist in jaren waarin die regeringen heel wat hoge rekeningen kunnen verwachten, als gevolg van vergrijzing en energietransitie.
ECB is een soort spaarrekening
DNB is met het genoemde verlies geen uitzondering in de centrale bankenwereld. Deze week maakte de Europese Centrale Bank (ECB) een verlies van €7,9 miljard bekend. Grote bedragen, maar nog steeds kruimels vergeleken met het verlies dat de Fed, de Amerikaanse centrale bank, bekendmaakte, namelijk ruim $114 miljard, omgerekend zo’n €105 miljard.
De verliezen zijn te wijten aan twee zaken. In de eerste plaats de renteverhogingen die onder meer de ECB doorvoerde in 2023. De rente steeg naar 4%. Dat heeft meteen invloed op de winstontwikkeling van de centrale banken. Alle commerciële banken moeten een bepaald geldbedrag bij de ECB aanhouden. Meer dan verplicht mag natuurlijk ook; de ECB fungeert als een soort spaarrekening voor de ING’s, ABN Amro’s en Rabobanken uit de eurolanden. Over hun saldi bij de ECB krijgen de banken de rente. Die is gelijk aan de rente die de ECB vaststelt. En die rente is dus behoorlijk opgetrokken vorig jaar. Het gevolg: de centrale banken, zoals DNB, moesten veel geld overmaken aan commerciële banken.
Nog grotere schuld
Waar de uitgaven van DNB dus behoorlijk toenamen, was een noemenswaardige stijging van de inkomsten in geen velden of wegen te bekennen. Dat heeft te maken het met feit dat DNB afgelopen jaren veel staatsobligaties heeft gekocht om zo de rentes van alle looptijden omlaag te drukken en via die weg de economie te stimuleren. Concreet betekende dat echter dat DNB staatsobligaties kocht met (nagenoeg) 0% rente erop en vaak zelfs negatieve rente. Die bezittingen staan in de boeken van de bank, en gezien de looptijden ervan zullen ze er nog jarenlang in blijven staan, maar ze leveren niets op. Stijgende kosten en nagenoeg geen stijging van inkomsten resulteert in verlies.
€3,5 miljard is veel geld. Toch is niet het hoogste verlies van DNB ooit! In 1931 koppelde het Verenigd Koninkrijk het pond van het goud, wat voor DNB een groot verlies betekende. Het Britse pond daalde scherp in waarde en het leeuwendeel van de deviezenvoorraden van DNB luidde in Britse ponden. Het verlies was zo hoog dat DNB failliet dreigde te gaan. Het hardnekkige gerucht is dat er binnen DNB in die tijd een lijst opgesteld was met daarop de regels hoe DNB-inboedel te verdelen. DNB-President Gerard Vissering stapte op. Anno 2024 is van omvallen van DNB geen sprake en hoeft Klaas Knot niet het veld te ruimen. Waarom? In 1931 was DNB geen staatsbank, de bank werd dat pas na nationalisering op 1 augustus 1948.
Deze column is 20 maart jl. gepubliceerd in Dft.nl
Edin Mujagic is hoofdeconoom en onderdeel van ons beleggingcomité. Naast zijn werk bij OHV heeft Edin meerdere boeken geschreven over macro-economische en monetaire geschiedenis. Daarnaast is hij een graag geziene spreker en auteur bij gerenommeerde media.
Op de hoogte blijven van de economische ontwikkelingen? Onze hoofdeconoom Edin Mujagić deelt maandelijks zijn visie. Schrijf u hier in voor Edins nieuwsbrief.
In de nieuwsbrief van OHV leest u welke invloed de macro-economische ontwikkelingen hebben op de financiële markten en 'onze' beleggingen.
