Het is zomer 2021. Als de Nederlandse Staat een lening op de kapitaalmarkt afsluit met een looptijd van 10 jaar, kríjgt de Staat op elk geleend miljoen €3360 toe! De rente was namelijk -0,336% negatief. Fast forward naar eind mei 2022. De rente op een 10-jarige staatslening is opgelopen naar 1,25%. Elke miljoen euro die de staat nu leent, kost jaarlijks €12.500 aan rente.
Het Centraal Planbureau berekende onlangs dat met de gestegen en zeer waarschijnlijk verder stijgende rentes, de Staat tot en met 2025 5 miljard euro extra kwijt zal zijn aan rentelasten. Dat is zo’n €1,25 miljard elk jaar ofwel iets meer dan €70 per inwoner van ons land.
Bij het ministerie van Financiën maakt men zich geen zorgen daarover. Logisch: onze staatsschuld is niet alleen redelijk laag, de gemiddelde looptijd ervan bedraagt ook bijna negen jaar (dat wil zeggen, als onze gehele nationale schuld één lening was geweest, dan zou die in 2031 afgelost moeten worden) én de gemiddelde rente over de schuld bedraagt 1,5%.
Ter vergelijking: in 2007 was dat 4,1%.
Rentelasten
Wel kunnen die hogere rentelasten tot wat ambtenaren ’budgettaire problematiek’ noemen, leiden. Vertaald: de overheid zal elders moeten bezuinigen.
Nu moet ik zeggen dat de Staat de afgelopen jaren van negatieve rentestanden onder meer heeft gebruikt om de gemiddelde looptijd van de nationale schuld op te rekken van 6,5 jaar in 2007. Maar dat had veel verder opgerekt kunnen worden. De Staat had veel 30-jarige of, zoals veel andere landen, 50-jarige leningen in de markt kunnen zetten en de negatieve c.q. zeer lage rentes voor veel langer vast kunnen zetten.
Dat is niet gebeurd en gedane zaken nemen geen keer. Maar er is iets anders wat mij niet alleen verbaast maar ook zorgen baart.
In 2007 betaalde Den Haag €12 miljard aan rente, over een schuld van ongeveer €260 miljard. In 2013 was de renterekening, dankzij de lage rentestanden, gedaald naar €9,8 miljard en in 2021 zelfs naar slechts €3,7 miljard. Ofwel: als land waren we gewend zo’n €8 miljard per jaar meer rente te betalen, zonder dat er bezuinigd hoefde te worden.
Dat nu met iets meer dan €1 miljard extra rentelasten per jaar al bezuinigingen nodig zijn, zegt mij dat die vrijgekomen ruimte, die, dat was hoop ik destijds toch duidelijk op het ministerie, TIJDELIJK was (ze verwachtten daar toch niet eeuwig negatieve rentes?!) gebruikt is om structurele uitgaven te verhogen. Want anders hadden we nu die extra miljard aan rentelasten per jaar makkelijk kunnen absorberen, toch!
In plaats van dus blij te zijn met die tijdelijke meevallers maar die ruimte wel beschikbaar te houden voor tijden waarin de rentes hoger zouden worden, werd blijkbaar gedaan alsof de rente altijd negatief zou blijven en de zo vrijgekomen financiële ruimte gretig gebruikt voor allerlei structurele uitgaven. De overheid werd sinds 2007 structureel groter (vandaar die hogere en nieuwe belastingen en heffingen waarmee u elk jaar te maken hebt) en dat verandert niet de komende jaren.
En dat is toch zorgwekkend, want als de langetermijnrentes de komende jaren per saldo blijven stijgen en mettertijd uitkomen op iets van 2,5 tot 3% per jaar (dus nog ver weg van die ruim 4% uit 2007), dan hebben we de financiële poppen later dit decennium écht aan het dansen, in de zin dat de extra rentelasten makkelijk €5 miljard per jaar kunnen bedragen.
Naarmate 2030 dichter bij komt, zal een steeds groter deel van onze schuld geherfinancierd moeten worden, tegen die hogere rentes. Als het verleden enigszins maatgevend is, dan zal de overheid die rekening bij de huishoudens en bedrijven neerleggen en niet nagaan hoeveel kleiner de overheid zelf kan worden.
Op de korte termijn heeft mijn zorg te maken met het feit dat 14% van de Nederlandse staatsschuld een looptijd van een jaar of korter heeft. Ofwel: dat deel moet ook geherfinancierd worden, tegen steeds hogere rentes.
Is er nog meer schuldnieuws?
Jazeker! Op 1 november dit jaar lost de Nederlandse Staat voorgoed haar schuld af! Ja, echt!
Oké, het gaat om een heel klein deel van de totale schuld, financiële kruimels zeg maar, en om een drietal leningen uit 1815, 1896 en 1910, maar toch.
Deze column is 25 mei jl. gepubliceerd in Dft.nl
Edin Mujagic is hoofdeconoom en onderdeel van ons beleggingcomité. Naast zijn werk bij OHV heeft Edin meerdere boeken geschreven over macro-economische en monetaire geschiedenis. Daarnaast is hij een graag geziene spreker en auteur bij gerenommeerde media.
Op de hoogte blijven van de economische ontwikkelingen? Onze hoofdeconoom Edin Mujagić deelt maandelijks zijn visie. Schrijf u hier in voor Edins nieuwsbrief.
In de nieuwsbrief van OHV leest u welke invloed de macro-economische ontwikkelingen hebben op de financiële markten en 'onze' beleggingen.
