3 november 2022

Inflatie gaan we in 2023 anders berekenen!

Het CBS heeft zojuist niet alleen bekendgemaakt hoe hoog de inflatie in NL is maar ook dat de manier waarop het inflatie berekent, op de schop gaat.

In oktober zijn de prijzen in Nederland, volgens de EU-rekenmethode, 16,8 procent gestegen vergeleken met een jaar eerder, meldde het Centraal Bureau voor de Statisriek (CBS). In september kwam de inflatie nog uit op 17,1 procent. In de hele eurozone bedroeg de geldontwaarding 10,7 procent. Daarmee is de inflatie in de muntunie versneld want in september waren de prijzen 9,9 procent hoger dan een jaar eerder.

De inflatie in Nederland was echter nooit boven 10 procent uitgekomen als het CBS een belangrijk deel ervan beter had kunnen meten. Het statistisch bureau schrijft dat de huidige methode waarop het energieprijzen meet, bij sterke prijsstijgingen van energie voor overschatting van inflatie zorgt.

De reden? Het CBS neemt bij de berekening van de inflatie aan dat ieder huishouden in Nederland elke maand opnieuw een nieuw gas- c.q. stroomcontract afsluit. Dat is natuurlijk niet het geval – hoe vaak heeft u zelf uw energiecontract veranderd afgelopen jaren? – maar het CBS kon niet anders dan zo te werk gaan omdat ’s lands statistici geen gegevens had over hoeveel huishoudens en op welk moment hun energiecontract afgesloten hebben.

Sindskort heeft het CBS die gedetailleerde gegevens wel. Vandaar dat het bureau begin dit jaar begonnen is met kijken hoe die nieuwe informatie te gebruiken bij het berekenen van inflatie en wat de gevolgen ervan zouden zijn.

Het blijkt dat de Nederlandse inflatie sinds de herfst van 2021 aanzienlijk overschat wordt. Zo werkte het CBS met gasprijsstijging van 170 procent in augustus dit jaar. Uit de nieuwe gedetaileerde gegevens blijft dat voor een groot deel van de Nederlandse huishoudens de gasprijs tussen 34 en 96,5 procent hoger lagen. Voor de stroomprijzen ging het om de werkelijke stijging van tussen 24,4 procent en 92,8 procent terwijl het CBS rekende met 149,6 procent prijsstijging. Al met al: waar de inflatie, volgens de Nederlandse rekenmethode, 12 procent bedroeg in augustus, zou dat, met de nieuwe gegevens over de energieprijzen, tussen 7,5 en 9,6 procent zijn geweest. Het CBS zegt vanaf medio 2023 over te willen gaan naar de nieuwe berekening van inflatie.

Het ligt voor de hand te concluderen dat het wel erg toevallig is dat de nieuwe rekenmethode de inflatie lager voorstelt dan de gebruikte rekenwijze en het CBS dus iets onoorbaars doet. De timing van deze exercitie helpt ook niet bepaald er iets achter te zoeken. Het CBS kon geen slechter moment vinden de inflatie te gaan berekenen met nieuwe gegevens over energiecontracten dan wat het uitgekozen heeft. De verantwoordelijke manager heeft een net zo verfijnd gevoel voor timing als die minister van informatie van Irak die live op de televisie zat te beweren dat er geen Amerikaanse soldaten waren in Bagdad: juist op dat moment rolden er Amerikaanse tanks achter hem door de straten van de Iraakse hoofdstad. De timing geeft voldoende munitie voor nog minder vertrouwen in de cijfers van het CBS.

Dat neemt niet weg dat wát het CBS doet, volledig te begrijpen is. Natuurlijk maak je als statistisch bureau gebruik van gegevens van betere kwaliteit of meer gedetailleerde gegevens als je die kunt krijgen.

Het CBS gaat naar verwachting vanaf medio 2023 de nieuwe methodiek in gebruik nemen. Die zorgt ervoor dat bij snel stijgende energieprijzen de inflatie wordt overschat maar dat bij snel dálende prijzen de inflatie wordt onderschat.

Aangezien de prijzen van gas en stroom de laatste maanden behoorlijk zijn gedaald en dat effect de komende tijd in de inflatiecijfers zal doorsijpelen, zou het me niet verbazen als de inflatiecijfers in de eerste helft van 2023 behoorlijk lager uitpakken. En daarmee kom ik bij een tweede potentiële timingsblunder van het CBS: als het statistisch bureau gaat vanaf medio 2023 de nieuwe rekenmethode hanteren, dus nádat de periode van inflatieonderschatting achter de rug is. Dat is niet alleen niet chique, het kan als misleidend worden bestempeld en het vertrouwen in het CBS en de cijfers ervan nog verder, en blijvend, beschadigen.

Je hebt als een enorme timingblunder gemaakt als CBS en je moet een tweede blunder qua timing zien te voorkomen. Dus mijn advies aan het CBS: voer de nieuwe inflatierekenmethode niet voor eind 2023!

Inflatie gaan we in 2023 anders berekenen!