Op 8 januari 1324 overleed Marco Polo, de legendarische koopman uit Venetië die wereldfaam geniet door zijn reis naar en lang verblijf in China. Wat hij daar allemaal had gezien en meegemaakt, werd opgetekend in het boek Il Milione.
Een van die zaken was zijn kennismaking met bankbiljetten. Dat was zo’n fascinerend fenomeen – geld was er toen in Europa alleen in vorm van munten – dat er een heel hoofdstuk in dat boek eraan is gewijd.
Het was maar moeilijk voor Polo te bevatten dat een stuk boomschors waar hoge heren hun stempel op hadden gezet, waarde van grote stukken goud vertegenwoordigden en handelaren in heel Azië die stukken boomschors zonder morren aannamen in ruil voor hun waar. Hoe moeilijk het voor hem was, eenmaal terug in Venetië had hij er grote moeite mee ervoor te zorgen dat mensen niet begonnen te lachen (of vraagtekens zetten bij zijn gemoedstoestand) als hij het verhaal over bankbiljetten vertelde. De stukken boomschors zagen mensen net als stukken goud of zilver, vertelde Polo onder meer aan de heersende klasse in Venetië. Het was voor de heersers in Europa in die tijd niet voor te stellen dat een stuk papier dat zeer waardevol is alleen omdat er een stempel van een keizer op te vinden is, door anderen aangenomen zou worden in ruil voor graan of kleding.
Fast forward eeuwen later en dat is juist wat ons geld is. Sterker nog, onze bankbiljetten hebben geen waarde omdat een overheid de eigenaar ervan garandeert een tegenwaarde in goud, zilver of wat dan ook; ons geld is alleen geld omdat we weten dat de bakker om de hoek dat zal aannamen in ruil voor een brood.
China is de geboorteplaats van bankbiljetten. De eerste bankbiljetten waren er te vinden eeuwen voordat Polo aan zijn reis zou beginnen. Het duurde niet lang of dat monetaire experiment mislukte. Het leidde vrijwel altijd tot aanhoudende en hoge inflatie omdat geen keizer de verleiding kon weerstaan er te veel van in omloop te brengen.
Ook in de moderne geschiedenis, in het Westen, is het niet anders. De aanhoudende en van tijd tot tijd (zeer) hoge inflatie werd pas mogelijk na de introductie van bankbiljetten. Keer op keer bleken ook de Europese machthebbers dezelfde verleiding als destijds in China niet te kunnen weerstaan.
Te veel geld bijdrukken is dé reden waarom inflatie voor ons al decennialang volkomen normaal is. Dat de prijzen elk jaar zullen stijgen, dat is voor ons net zo’n gegeven als dat de zon elke ochtend opkomt. Maar dat betekent niet dat aanhoudende inflatie ook een normaal fenomeen is. Dat is zeer zeker niet het geval. In de Nederlandse Gouden Eeuw, om maar wat te noemen, daalden de prijzen in bijna evenveel jaren als dat ze stegen; aan het eind van de Gouden Eeuw was het prijsniveau vrijwel gelijk aan dat van het begin van die periode.
Te veel geld in omloop brengen leidt tot inflatie en dat werd in de Tweede Wereldoorlog zelfs als een wapen gezien. ’Operatie Bernhard’ was de codenaam voor een plan in nazi-Duitsland om op grote schaal Britse ponden te drukken en die over het Verenigd Koninkrijk te strooien om zo de Britse economie de afgrond in te boren. Duitsland slaagde erin Britse ponden van zulke kwaliteit te drukken dat zelfs de Bank of England die nauwelijks kon onderscheiden van de echte. De Duitse valse ponden was zo een bedreiging voor de Britse economie na de oorlog – er waren er veel van in omloop – dat de Britse centrale bank na 1945 nieuwe bankbiljetten liet ontwerpen en die in omloop bracht, om de valse ponden waardeloos te maken.
De les van de ontwikkeling van het geld is dat geld ook evolueert. Die evolutie is zeker niet voorbij. Wát het geld in de (verre) toekomst zal zijn en in welke vorm we het zullen gebruiken, dat weet ik niet. Maar dát het wezenlijk zal verschillen van wat we nu als geld zien, dat is zeker.
Deze column is 11 januari jl. gepubliceerd in Dft.nl
Edin Mujagic is hoofdeconoom en onderdeel van ons beleggingcomité. Naast zijn werk bij OHV heeft Edin meerdere boeken geschreven over macro-economische en monetaire geschiedenis. Daarnaast is hij een graag geziene spreker en auteur bij gerenommeerde media.
Op de hoogte blijven van de economische ontwikkelingen? Onze hoofdeconoom Edin Mujagić deelt maandelijks zijn visie. Schrijf u hier in voor Edins nieuwsbrief.
In de nieuwsbrief van OHV leest u welke invloed de macro-economische ontwikkelingen hebben op de financiële markten en 'onze' beleggingen.
