‘Wie heeft er meer schuld voor de aanhoudend zeer hoge inflatie, de Europese Centrale Bank (ECB) of Marsmannetjes?’ Ik heb heel sterk het gevoel dat als we die vraag aan een ECB-er zouden stellen, hij/zij óf zou antwoorden met ‘dat is niet met zekerheid te stellen’ óf met ‘hoezo de ECB?’
Want voor de centrale banken geldt heel vaak, en voor de ECB, zo lijkt het vrijwel altijd, dat als de inflatie laag en stabiel laag is, dat dat door hun beleid komt maar als de inflatie langdurig te hoog is, dan ligt de oorzaak bij alles en iedereen behálve de (Europese) centrale bank.
Dat ‘van alles en nog wat’ lijstje bevatte in loop der tijd verschillende factoren, zoals de oliesjeiks met hun olieprijs, de vakbonden met hun looneisen maar ook het weer. Sinds kort heeft de ECB daar nog een element aan toegevoegd: hebzuchtige ondernemers.
Volgens de centrale bank in Frankfurt hebben bedrijven in de eurozone sinds de herfst van vorig jaar hun prijzen met veel meer verhoogd dan dat ze de kosten zagen stijgen. Bedroeg de gemiddelde winstmarge voor de pandemie 7,2 procent, in de afgelopen maanden is die gestegen naar 8,5 procent. Kortom, geen loon-prijsspiraal maar een winst-prijsspiraal is de boosdoener.
Bedrijven verhogen hun prijzen als ze de kosten zien stijgen, als ze ervan overtuigd zijn dat de kosten in de toekomst ook hard zullen stijgen of simpelweg als ze het kunnen doen zonder nare gevolgen voor de omzet.
Dat laatste hangt van de mate van de marktmacht af. De ECB wijst nu met de beschuldigende vinger daarnaar. Ten eerste: te veel marktmacht bij één of enkele bedrijven is geen goede zaak, daarom hebben we mededingingsautoriteiten. En die hebben, in mijn ogen maar dat is vooral mijn gevoel, de afgelopen tientallen jaren iets te vaak zitten slapen. Ten tweede, en belangrijker: die marktmacht die sommige bedrijven of sectoren hebben, die is echt niet ontstaan in oktober van vorig jaar! Nee, die was er daarvoor ook. Toch verhoogden diezelfde bedrijven hun prijzen niet buitensporig.
Dat betekent dat de twee eerstgenoemde redenen voor prijsverhogingen, hogere (verwachte) kosten, hier en nu van belang zijn.
Dat bedrijven hun kosten zagen stijgen vorig jaar, dat behoeft geen uitleg. Dat ze hun kosten in de toekomst harder dan normaal zien stijgen, dan verbaast ook niet. Deels komt dat doordat de ECB veel te laat in actie is gekomen tegen de hoge inflatie, vervolgens veel te weinig ertegen heeft gedaan en inmiddels zo goed als op het punt aangekomen is dat ze met die strijd gaat stoppen.
Vanuit een ondernemer bezien, is het dan logisch te verwachten dat de kosten, denk aan loonkosten, in de toekomst harder zullen stijgen dan voorheen. En daar anticipeert een bedrijf op. Overigens, meer in het algemeen: dat een bedrijf de winst probeert te verhogen, daar kunnen we met zijn allen iets van vinden maar winstmaximalisatie is wat een bedrijf doet. Daarvoor heb je dus een mededingingsautoriteit die ervoor moet zorgen dat er geen situatie ontstaat waarin een bedrijf dat tot in extremis kan doorvoeren.
Het is ook wel erg toevallig dat de bedrijven hun prijzen sinds de herfst van vorig jaar buitensporig proberen te verhogen. Het was namelijk ongeveer die periode van het jaar waarin langzaam aan voor velen duidelijk werd dat de ECB achter de feiten aan loopt en niet ver genoeg zal willen dan wel kunnen gaan om de inflatie succesvol te bevechten.
Het is dan ook in mijn optiek toch uiteindelijk het monetaire beleid van de ECB die de onderliggende schuld draagt. Bedrijven als zondebok aanwijzen verlegt de focus voor u en mij van het falen van de bank naar de bedrijven. Daarin mogen we niet meegaan!
Deze column is 5 april jl. gepubliceerd in Dft.nl
Edin Mujagic is hoofdeconoom en onderdeel van ons beleggingcomité. Naast zijn werk bij OHV heeft Edin meerdere boeken geschreven over macro-economische en monetaire geschiedenis. Daarnaast is hij een graag geziene spreker en auteur bij gerenommeerde media.
Op de hoogte blijven van de economische ontwikkelingen? Onze hoofdeconoom Edin Mujagić deelt maandelijks zijn visie. Schrijf u hier in voor Edins nieuwsbrief.
In de nieuwsbrief van OHV leest u welke invloed de macro-economische ontwikkelingen hebben op de financiële markten en 'onze' beleggingen.
