Het economische voordeel van schulden opvoeren verdwijnt en slaat om in een nadeel als er een te hoog schuldenniveau is, aldus Edin Mujagic. De BIS waarschuwt al voor een schuldenval. Dit kunnen beleggers niet gebruiken hoor.
Meer overheidsuitgaven (meer schulden) zorgen voor een hogere economische groei en is dus wenselijk beleid, zeker nu de groei van alle kanten onder druk staat.
Dat is kort samengevat de overtuiging die bestaat bij veel economen en vrijwel alle beleidsmakers. Dat geld lenen en uitgeven de groei aanjaagt, is ook waar.
Geld lenen om te investeren in infrastructuur bijvoorbeeld, waardoor transportkosten, om maar wat te noemen, lager worden, stuwt de economische groei. Maar daar hoort een belangrijke toevoeging bij: mits het schuldniveau niet te hoog is.
Als het schuldenniveau te hoog wordt, dan werkt het verder opvoeren van schulden averechts. De Bank voor Internationale Betalingen muntte ooit de term voor die situatie: schuldenval.
Schuld is namelijk niet immuun voor de wet van afnemende meeropbrengsten, een van de belangrijke concepten in de economische wetenschap. Die wet zegt dat het toevoegen van een extra eenheid productiemiddel in eerste instantie de productie meer dan evenredig aanjaagt, maar na enige tijd minder dan evenredig opstuwt en zelfs kan verlagen.
Een voorbeeld is iemand die te lang werkt, bijvoorbeeld van maandag tot en met zaterdag, 8 uur per dag. Zijn productiviteit per uur op maandagochtend is aanmerkelijk hoger dan op zaterdagmiddag. Dat geldt ook voor schulden.
De zogeheten marginale productiviteit van schulden, ofwel hoeveel extra economische groei levert één extra dollar of euro aan schuld, is in de afgelopen decennia behoorlijk afgenomen.
Lag die in de jaren 50 in de VS bijvoorbeeld tussen 1 en 2 - elke extra dollar aan schuld leverde 1 tot 2 dollar meer bbp op -, inmiddels ligt dat getal ver onder 1 en, volgens sommigen, zelfs onder 0.
Wat die ontwikkeling aantoont, is dat het economische voordeel van schulden opvoeren verdwijnt en uiteindelijk omslaat in een nadeel bij een te hoog schuldenniveau.
Eenmaal aangekomen in die schuldenval, zorgt een verdere toename van de staatsschuld voor een tijdelijke groeispurt maar daarna werkt dat juist als een stevige rem op de groei. Verschillende onderzoeken, van onder meer de ECB, laten zien dat de kritieke grens ergens in de zone van tussen 70 en 100% van het bbp ligt.
Die onderzoeken geven ook aan dat het effect non-lineair is: de remmende werking van meer schulden op economische groei wordt sterker naarmate de schuld hoger en hoger wordt.
Op het moment krijgt de economische groei in de wereld wind van voren, in de vorm van hoge inflatie, logistieke problemen en gevolgen van de oorlog in Oekraïne. De oplossing die de overheden kiezen, is meer uitgeven.
Niet tijdelijk maar structureel, getuige de plannen voor een nog verdere versoepeling van de Europese begrotingsregels. Dat is een ernstige zaak, omdat voor vrijwel alle belangrijke westerse economieën geldt dat de staatsschuld minstens in de 70-100%-zone ligt en vaak hoger is.
Ofwel: nog meer schulden ophopen, zorgt ervoor dat de economie het steeds moeilijker krijgt om te groeien. Het zorgt er ook voor dat de centrale banken, zoals de Fed en de ECB, de zeer hoge inflatie en de dreiging van langdurig te hoge inflatie, niet kunnen pareren met daadkrachtig anti-inflatie beleid.
Zoals ik eerder schreef, zijn daarvoor aanmerkelijk hogere rentestanden nodig dan die de Fed en de ECB lijken te bereiken na hun renteverhogingen dit jaar.
Dat betekent dat de kans op aanmerkelijk hogere inflatie dan we gewend zijn, groot is. Geen wonder dat het consumentenvertrouwen aan beide kanten van de Atlantische oceaan op niveaus staat die we lang niet hebben gezien.
Een sombere consument is doorgaans een consument die zijn hand op de knip houdt. Omdat het ernaar uitziet dat de economie het lastig zal krijgen en overheden denken dat meer schuld de oplossing is, moeten beleggers rekening houden met hogere inflatie, ruim monetair beleid en verdere verruiming als de situatie nijpender wordt.
Deze column is 20 mei jl. gepubliceerd in IEXProfs
Edin Mujagic is hoofdeconoom en onderdeel van ons beleggingcomité. Naast zijn werk bij OHV heeft Edin meerdere boeken geschreven over macro-economische en monetaire geschiedenis. Daarnaast is hij een graag geziene spreker en auteur bij gerenommeerde media.
Op de hoogte blijven van de economische ontwikkelingen? Onze hoofdeconoom Edin Mujagić deelt maandelijks zijn visie. Schrijf u hier in voor Edins nieuwsbrief.
In de nieuwsbrief van OHV leest u welke invloed de macro-economische ontwikkelingen hebben op de financiële markten en 'onze' beleggingen.
