Ooit maar niet zo lang geleden en in alles behalve ver weg gelegen land waren de rentes gedurende een lange tijd negatief of in het meest ongunstige geval zeer laag. De vrees onder economen was dat als de rentes in de eurozone ooit noemenswaardig oplopen, dat voor een economische en financiële ravage zou zorgen in landen met hoge staatsschulden, zoals Griekenland of Italië.
Inmiddels zijn de rentes aanmerkelijk hoger te vinden. In Nederland ligt de toonaangevende tienjarige staatsrente boven 3 procent, het hoogste niveau in ruim een decennium. Hetzelfde is het geval in Duitsland en andere landen. Óók in Griekenland en Italië komen we aanmerkelijk hogere rentestanden tegen dan enkele jaren geleden. Het tienjarige tarief daar bedraagt ongeveer 4,5 procent.
En, zoals verwacht, doen die hogere rentes inderdaad pijn. Maar er is iets aan de hand wat op het eerste gezicht opmerkelijk lijkt: de pijn lijkt heviger te zijn in landen met lage staatsschulden, denk aan Scandinavië of Nederland. De huizenprijzen in Zweden dalen rap, in Denemarken worden stenen ook goedkoper en ook in Nederland is een kentering te zien. In Griekenland stijgen de huizenprijzen echter vrolijk door.
In Scandinavië lijkt een economische krimp dit jaar haast onvermijdelijk en als een en ander meezit, zal de Nederlandse economie licht groeien. De Griekse economie doet het in 2023 naar verwachting echter beter dan de eurozone als geheel en beter dan Nederland en Scandinavië.
Doet de hoogte van de schulden dan wel toe? Zeker! Alleen lag de focus in het verleden te veel op staatsschulden. Naast staatsschulden zijn er ook schulden bij de huishoudens en bedrijven, die doen er ook toe. En als we naar die schulden kijken, dan zien we dat Nederland en de Scandinavische landen op dat terrein zijn wat Griekenland is op het gebied van staatsschulden: absolute koplopers.
Tellen we alle schulden van de huishoudens en bedrijven in Griekenland of Italië bij elkaar op, dan komt daar een totale private schuldenberg uit van tussen 105 en 120 procent van de totale economie. Maken we hetzelfde rekensommetje voor Nederland, dan hebben we het over een schuldenberg van om en nabij 250 procent van de economie! In Zweden, Denemarken en deels ook Finland zien we soortgelijke, zeer hoge, standen.
Als we álle schulden samen nemen, dus staats- en privaat, dan is de schuldenlast in bijvoorbeeld Nederland of Zweden heel goed te vergelijken met die in Griekenland. Maar omdat de private schulden een hoger deel ervan voor hun rekening nemen, betekenen stijgende rentes meer pijn.
Dat heeft meerdere redenen. Zo hebben de overheden in de eurozone, en ook in het zuiden, de jaren van zeer lage rentes gebruikt om de gemiddelde looptijd van hun schuld te verlengen. Dat betekent niet dat stijgende rentes geen pijn doen maar wel dat de echt hevige pijn in een later stadium te verwachten is.
Voor de staatsschulden geldt ook dat als die een te groot probleem dreigen te worden, er allerlei hulpmiddelen voorhanden zijn, zoals dat de centrale bank die schulden opkoopt, om maar wat te noemen. Voor de private schulden zijn er geen soortgelijke vangnetten.
De les is níet dat schulden er niet toe doen of dat Nederland er structureel slechter voor staat dan Griekenland. Op de korte termijn heeft Nederland misschien iets meer last van stijgende rentes dan het Zuid-Europese land maar mettertijd slaat die balans om in het voordeel van Nederland. Nee, de les is dat we ervoor moeten waken ons blind te staren op staatsschulden en daarbij de private schulden uit het oog te verliezen.
Deze column is 8 maart jl. gepubliceerd in Dft.nl
Edin Mujagic is hoofdeconoom en onderdeel van ons beleggingcomité. Naast zijn werk bij OHV heeft Edin meerdere boeken geschreven over macro-economische en monetaire geschiedenis. Daarnaast is hij een graag geziene spreker en auteur bij gerenommeerde media.
Op de hoogte blijven van de economische ontwikkelingen? Onze hoofdeconoom Edin Mujagić deelt maandelijks zijn visie. Schrijf u hier in voor Edins nieuwsbrief.
In de nieuwsbrief van OHV leest u welke invloed de macro-economische ontwikkelingen hebben op de financiële markten en 'onze' beleggingen.
