Als er zoiets als een sociaal contract bestond tussen de centrale banken en de samenleving, dan zou dat in het kort erop neerkomen dat de centrale banken zeggen ’maak je geen zorgen over te veel inflatie, ik sta garant voor lage geldontwaarding.
In ruil daarvoor houden de werknemers hun looneisen in bedwang, wat inhoudt min of meer gelijk aan de stijging van de productiviteit’. Dat is een prima contract. Bedrijven hoeven niet te vrezen voor hun bestaan (stijging loonkosten niet bedreigend want gelijk aan toename productiviteit), hebben een sterke aansporing te innoveren (maakt ze efficiënter, dus meer winst), werkenden gaan er niet op achteruit en eerder erop vooruit (als bedrijven efficiënter worden, neemt de productiviteit harder toe dan de inflatie, dus reële lonen klimmen), economie groeit lekker houdbaar en er heerst politieke, economische en maatschappelijke stabiliteit.
Dat sociale contract is in stukken gescheurd. Toen de inflatie in de zomer van 2021 begon te klimmen – dus ver voor de oorlog in Oekraïne! – kwamen de centrale banken niet in actie. Zij deden de stijging af als iets tijdelijks en bleven dat volhouden ook toen er steeds meer aanwijzingen kwamen dat de inflatieklim ook wat structurele trekjes vertoonde.
Één voor één gaven de centrale banken toe een verkeerde inschatting te hebben gemaakt en begonnen ze met hun rentes te verhogen, de enige remedie tegen te hoge inflatie. Zij deden veelal te weinig maar goed, er gebeurde iets. Beter, ’er gebeurde iets buiten de eurozone’. Want de Europese Centrale Bank (ECB) was zo ongeveer de laatste belangrijke Westerse centrale bank die in actie kwam en toen dat gebeurde, was het duidelijk dat de bank dat schoorvoetend deed. Te weinig, te laat.
Een van de gevolgen is dat de werknemers zich aan hun deel van het contract niet meer houden. En eerlijk gezegd, je kunt ze geen ongelijk geven. Nu niemand hen beschermt tegen de hoge inflatie en de geldontwaarding langdurig veel te hoog lijkt te blijven, gaan ze zelf op jacht naar compensatie, in de vorm van hogere looneisen. In Nederland maakte vakbond FNV bekend de cao-onderhandelingen met een looneis van 12 procent in te gaan. Veel hoger dan de inflatie maar ik vermoed dat dat te maken heeft met waar de vakbond uiteindelijk op wil komen, waarschijnlijk ergens rond 6%.
Logisch of niet, het betekent dat we in een nare situatie zijn aanbeland. Als de lonen fors stijgen, bestaat het gevaar dat veel (mkb)-bedrijven daardoor omvallen, met stijgende werkloosheid, minder consumptie en lagere economische groei als gevolg. Maar als de lonen níet fors stijgen, bestaat het gevaar dat...veel (mkb)bedrijven daardoor omvallen, met stijgende werkloosheid, minder consumptie en lagere groei al gevolg!
Hoezo? Nou, zonder forse loonstijgingen hebben te veel mensen straks gewoonweg te weinig te spenderen, waardoor omzetten dalen, werkgelegenheid onder druk komt, consumentenbestedingen wind tegen krijgen et cetera. Wat er ook gebeurt dus, de economie lijdt eronder, lijkt het wel.
Sorry dat ik er wéér over begin, maar het is gewoon ontzettend belangrijk: het bovenstaande is nog een reden waarom je inflatie niet moet toestaan hoog te worden en áls die begint te stijgen, de centrale bank meteen erbovenop moet springen én de overheden geen olie op het inflatievuur moeten gooien door hoge begrotingstekorten te hebben. Om een cliché te gebruiken: voorkomen is beter dan genezen.
Wat we de afgelopen jaren hebben gezien in de eurozone, is precies wat niet wenselijk was, namelijk de centrale bank die zeker niet meteen in actie kwam toen de inflatie begon te klimmen en de overheden die te lang te hoge begrotingstekorten hadden. Het gevolg: je zit nu met gebakken peren, een pijnloze oplossing bestaat niet en worden er maatregelen genomen die vaak het probleem eerder nog groter maken dan kleiner.
En de compensatie uit de Miljoenennota dan? Die helpt velen wel. Vergeet alleen twee belangrijke dingen niet, namelijk dat de inflatie ook in 2023 en verder te hoog lijkt te blijven en dat de kosten van de compensatie uiteindelijk door dezelfde groep worden opgehoest als die gecompenseerd wordt: de inwoners van het land.
Deze column is 21 september jl. gepubliceerd in Dft.nl
Edin Mujagic is hoofdeconoom en onderdeel van ons beleggingcomité. Naast zijn werk bij OHV heeft Edin meerdere boeken geschreven over macro-economische en monetaire geschiedenis. Daarnaast is hij een graag geziene spreker en auteur bij gerenommeerde media.
Op de hoogte blijven van de economische ontwikkelingen? Onze hoofdeconoom Edin Mujagić deelt maandelijks zijn visie. Schrijf u hier in voor Edins nieuwsbrief.
In de nieuwsbrief van OHV leest u welke invloed de macro-economische ontwikkelingen hebben op de financiële markten en 'onze' beleggingen.
